جراحی کیست ریه: بررسی جامع از علل تا درمان
کیست ریه یکی از ناهنجاری‌های نسبتاً نادر ولی مهم در حفره قفسه سینه است که ممکن است بدون علامت باقی بماند یا در صورت عفونت، پارگی یا فشار بر بافت‌های اطراف، تبدیل به یک وضعیت تهدیدکننده شود. در بسیاری از موارد، جراحی کیست ریه درمان قطعی محسوب می‌شود. این مقاله با هدف آگاهی‌رسانی به بیماران و خانواده‌ها، به بررسی جامع علل، انواع، روش‌های تشخیص و درمان جراحی کیست‌های ریوی می‌پردازد.
کیست ریه چیست؟
کیست ریه حفره‌ای پر از هوا یا مایع است که در بافت ریه تشکیل می‌شود. این ساختارها ممکن است مادرزادی یا اکتسابی باشند. اندازه، محل و تعداد کیست‌ها متفاوت است و در برخی موارد کیست‌ها بدون هیچ علائمی در تصویربرداری‌های تصادفی تشخیص داده می‌شوند.
انواع کیست‌های ریوی
1. کیست مادرزادی (Congenital Pulmonary Cyst)
این نوع کیست‌ها از بدو تولد وجود دارند و ممکن است در کودکی یا بزرگسالی تشخیص داده شوند. شایع‌ترین انواع آن‌ها شامل:
-
کیست آدنوماتوئید مادرزادی (CPAM)
-
کیست برونکوژنیک (Bronchogenic Cyst)
-
کیست سپتال یا سپتوم‌دار
2. کیست‌های اکتسابی
این کیست‌ها به دنبال بیماری‌هایی مانند عفونت‌های ریوی، سل، قارچ‌ها یا حتی ضربه به قفسه سینه ایجاد می‌شوند.
3. کیست‌های انگلی (هیداتید/هیداتیک)
در مناطق بومی مانند ایران، کیست هیداتیک ناشی از آلودگی با انگل اکینوکوکوس یکی از شایع‌ترین علل کیست ریه است که نیاز به مداخلات جراحی دارد.
علائم کیست ریه
بسیاری از کیست‌های ریوی بدون علامت‌اند، اما در صورت افزایش حجم یا ایجاد عارضه می‌توانند علائم زیر را ایجاد کنند:
-
تنگی نفس یا درد قفسه سینه
-
سرفه‌های مداوم یا خلط‌دار
-
سرفه خونی (هموپتزی)
-
تب و لرز در صورت عفونت
-
پارگی کیست و بروز پنوموتوراکس (هوای آزاد در قفسه سینه)
روش‌های تشخیص کیست ریه
تشخیص دقیق کیست‌های ریوی نیازمند ترکیبی از شرح حال بیمار، معاینه بالینی و تصویربرداری‌های دقیق است:
-
رادیوگرافی قفسه سینه (Chest X-Ray): نخستین قدم در شناسایی کیست‌ها.
-
سی‌تی‌اسکن (CT Scan): برای تعیین اندازه، محل و جزئیات بیشتر کیست.
-
MRI یا PET-CT: در موارد خاص برای تشخیص افتراقی تومورها یا بررسی عوارض.
-
آزمایش‌های خون و سرولوژی: در صورت شک به کیست انگلی.
-
برونکوسکوپی: برای بررسی ارتباط کیست با راه هوایی.
چه زمانی جراحی لازم است؟
جراحی زمانی توصیه می‌شود که:
-
کیست بزرگ و فشاری بر بافت‌های اطراف وارد می‌کند
-
کیست عفونت کرده یا خطر پارگی دارد
-
کیست مشکوک به بدخیمی است
-
بیمار علائم شدید تنفسی دارد
-
کیست هیداتیک (انگلی) تشخیص داده شده است
انواع جراحی کیست ریه
1. جراحی باز قفسه سینه (Thoracotomy)
در گذشته رایج‌ترین روش برای برداشتن کیست بود که شامل ایجاد برش بزرگ روی قفسه سینه می‌شود. هنوز هم در کیست‌های بسیار بزرگ یا پیچیده کاربرد دارد.
2. جراحی کم‌تهاجمی با کمک ویدئو (VATS)
امروزه جراحی با کمک ویدئو یا VATS روش استاندارد و ارجح برای برداشتن کیست‌ها محسوب می‌شود. مزایای آن عبارتند از:
-
درد کمتر
-
برش کوچک‌تر
-
دوره نقاهت کوتاه‌تر
-
کاهش خطر عفونت
3. رزکسیون بخشی از ریه
در برخی موارد، لازم است بخشی از بافت ریه همراه با کیست برداشته شود (وج رزکشن یا سگمنتکتومی). در موارد خاص، لوبکتومی ممکن است ضروری باشد.
مراقبت‌های قبل از جراحی
پیش از جراحی، اقدامات زیر برای بیمار انجام می‌شود:
-
بررسی کامل تنفس و عملکرد ریه
-
آزمایش خون و بررسی سلامت عمومی
-
قطع مصرف سیگار حداقل دو هفته قبل
-
ارزیابی بیهوشی و آمادگی روانی بیمار
در کیست‌های هیداتیک، مصرف داروی ضدانگلی مانند آلبندازول پیش از جراحی الزامی است.
مراقبت‌های بعد از جراحی
-
بستری بیمار معمولاً بین ۲ تا ۵ روز بسته به نوع عمل
-
کنترل درد با داروهای مناسب
-
انجام فیزیوتراپی تنفسی و راه رفتن زودهنگام
-
مصرف آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضدانگلی در صورت نیاز
-
مراجعه‌های منظم پس از ترخیص جهت بررسی وضعیت عمومی، تنفس و تصویربرداری‌های کنترل
عوارض احتمالی جراحی
هرچند جراحی کیست ریه معمولاً با موفقیت بالا همراه است، اما عوارض احتمالی عبارتند از:
-
خونریزی یا نشت مایع
-
عفونت محل جراحی
-
بروز پنوموتوراکس مجدد
-
درد طولانی‌مدت قفسه سینه
-
کاهش عملکرد تنفسی (در رزکسیون وسیع)
با انتخاب جراح فوق تخصص و رعایت کامل مراقبت‌ها، احتمال بروز عوارض به حداقل می‌رسد.
چشم‌انداز درمان و بهبودی بیماران
در اغلب موارد، جراحی کیست ریه درمان قطعی و موفقیت‌آمیز محسوب می‌شود. در کیست‌های مادرزادی یا اکتسابی بدون عارضه، بیمار پس از جراحی به زندگی عادی بازمی‌گردد. در مورد کیست‌های انگلی، پیگیری و درمان دارویی مکمل پس از جراحی ضروری است تا از عود بیماری جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری
کیست ریه یک اختلال مهم ولی قابل درمان در قفسه سینه است که در صورت تشخیص به‌موقع و انتخاب مناسب‌ترین روش جراحی، نتایج درخشانی برای بیماران به همراه دارد. تجربه، مهارت و بهره‌مندی از روش‌های پیشرفته جراحی نقش کلیدی در موفقیت درمان ایفا می‌کنند.
برای مشاوره تخصصی و انجام جراحی کیست ریه با بالاترین استاندارد علمی و فنی، با مطب دکتر رضا ارشادی، فوق تخصص جراحی قفسه سینه (توراکس)، در تماس باشید.